ÇÖZÜLEMEYEN SIR: OLAĞANÜSTÜ BİR ÇALGININ ÖYKÜSÜ

Yaylı çalgılar ailesinin en ünlü üyesi olan kemana, sırları üzerinde hala çalışılan bir mükemmellik kazandıran Antonio Stradivari, 1644’de Cremona (İtalya)’da, köklü bir ailenin çocuğu olarak dünyaya gelmişti. 12-13 yaşlarında bir başka ünlü keman yapımcısı olan Nicola Amati (1596-1684)’nin yanında çıraklık yaparak mesleğe başladı. Kesin olmamakla birlikte, Amati ile hiç çalışmamış olan Stradivari, bir ahşap ustasının yanında çıraklık ederken, Amati kemanlarının süslemelerini yapmıştı. Kesin olarak bildiğimiz ise Antonio Stradivari’nin, Cremona’da 26 yaşındayken kurduğu dükkanında, Aralık 1737’deki ölümüne dek, başta keman olmak üzere yüzlerce enstrüman yaptığı.

Tarihte sayısız lütiye kemana can vermiş, çok değerli ve özel kemanlar üretmiştir ama Stradivaius kemanları, halk arasında en tanınmışı, en gizemlisi ve uzmanlarca en çok araştırılmış olanıdır.

Kemanı oluşturan 60’dan fazla parçanın oranlarını milimetrik hesaplayan üstün bir geometri kavrayışı, ince el becerisi ve akıllı kimyasal birleşimlerle, çok güçlü ve özel bir tona sahip kemanlar yaptı, Stradivari. Onun elinden çıkan kemanlar, 250 yılı aşkın bir süredir keman yapımcılarına model ve esin kaynağı olmaya devam ediyor.

18 Aralık 1737’de, 93 yaşında hayata veda eden ünlü lütiye, hayatının sonuna kadar her işini kendisi yaptı. Oğullarına sadece ikinci derece işlerini verirdi. Örneğin tahtanın kaba kesimini oğullarına yaptırır, son işciliği her zaman kendisi bitirirdi. 73 yıllık lütiyelik mesleği süresince, aralarında arplar, gitarlar, viyolalar ve viyolonsellerin de olduğu 1100 enstrüman yapmıştı. Bunların 650 kadarı bugüne ulaşmıştır. Stradivari’nin beğenmediği enstrümanları yaktığına dair bir rivayet de var.

Ölümünden sonra, özellikle de 19.yy’da,  onun modelini kopyalayan ve "Stradivarius" etiketi taşıyan binlerce keman üretilmiştir. Bu yüzden günümüzde bu etiketi taşıyan kemanların gerçekten üstadın elinden çıkıp çıkmadığına ancak, tasarım, ahşap özellikleri ve cilanın niteliği gibi kriterleri göz önüne alarak karşılaştırmalı bir çalışma yapabilecek eksperler karar verebilmektedir.

Not: Ayla Erduran'ın Strat'ıyla ilgili söylediklerini, Stradivarius'ların çalınma-bulunma öykülerini ve ülkemizi ziyaret eden Strat'ları öğrenmek için, yazının devamını #Tarih dergisinin Aralık sayısında okuyabilirsiniz.